ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ

Οι τέσσερις βασικές έννοιες του μοντέλου της Θεραπείας Σχημάτων είναι:

  • Τα Πρώιμα Δυσλειτουργικά Σχήματα (Early Maladaptive Schemas)
  • Οι Βασικές Κατηγορίες από Πρώιμα Δυσλειτουργικά Σχήματα (Schema Domains)
  • Οι Δυσπροσαρμοστικές Στρατηγικές αντιμετώπισης του Σχήματος (Cοping Styles)
  • Οι Τρόποι Λειτουργίας (Schema Modes)

 

Τα Πρώιμα Δυσλειτουργικά Σχήματα

psychotherapeia-sxhmaton

Το πρώιμο δυσλειτουργικό σχήμα αποτελεί τη βασική εννοιολογική δομή της θεραπείας σχημάτων. Έχει αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα και χαρακτηρίζεται από βασικά θέματα ή μοτίβα που έχουμε κρατήσει επαναλαμβάνοντας ολόκληρη τη ζωή μας. Τα πρώιμα δυσλειτουργικά σχήματα αποτελούν τον πυρήνα των διαταραχών προσωπικότητας. Σύμφωνα με τον Young, το πρώιμο δυσλειτουργικό σχήμα:

  • Αποτελεί ένα ευρύ και σταθερό μοτίβο
  • Απαρτίζεται από μνήμες, συναισθήματα, γνωσίες και σωματικές αισθήσεις
  • Αφορά τον εαυτό και τη σχέση του ατόμου με τους άλλους
  • Αναπτύσσεται κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία και εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής
  • Είναι δυσλειτουργικό σε σημαντικό βαθμό

Τα σχήματα δημιουργούνται όταν οι πυρηνικές συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού που αναπτύσσεται δεν καλύπτονται. Είναι το αποτέλεσμα ελλειμματικών εμπειριών της παιδικής ηλικίας και, αν και είναι σαφώς δυσλειτουργικά, έχουν ισχυρή τάση διατήρησης στην ενήλικη ζωή. Είναι μέρος της ταυτότητας ενός ατόμου, αποτελούν τον τρόπο με τον οποίο βιώνει τον εαυτό του και συνεπώς είναι απολύτως οικεία και γνωστά. Κάνουν το άτομο να δυσλειτουργεί αλλά την ίδια στιγμή αποτελούν μέρος της πραγματικότητάς του, είναι «αυτό» που ξέρει, και για αυτό είναι πολύ δύσκολο να τα αλλάξει. Τα σχήματα καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τον τρόπο με τον οποίο το άτομο σκέφτεται, νιώθει, συμπεριφέρεται και σχετίζεται με τους άλλους.

Μπορείτε να διαβάσετε για τα δεκαοκτώ Πρώιμα Δυσλειτουργικά Σχήματα στο σχετικό pdf αρχείο από την ιστοσελίδα της ΕΕΘΣ από τον παρακάτω σύνδεσμο:

Πρώιμα Δυσλειτουργικά Σχήματα: schematherapy.gr/vassiki-theoria/

Οι Τρόποι Λειτουργίας (Modes) είναι μια βασική έννοια στη Θεραπεία Σχημάτων, αντιπροσωπεύοντας τις διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου που ενεργοποιούνται ως απάντηση σε διάφορες καταστάσεις ή συναισθηματικές καταστάσεις. Οι  Τρόποι Λειτουργίας  ορίζονται ως προσωρινές χρονικά καταστάσεις που περιλαμβάνουν σχήματα, στρατηγικές αντιμετώπισης και συναισθηματικές καταστάσεις. Μπορούν να θεωρηθούν ως τα διαφορετικά «μέρη» της προσωπικότητας ενός ατόμου, τα οποία μπορεί να κυριαρχούν ή να καταπιέζονται σε διάφορες χρονικές στιγμές.
 
Οι  Τρόποι Λειτουργίας (Modes)  στη Θεραπεία Σχημάτων  ταξινομούνται σε τέσσερις κατηγορίες, καθεμία από τις οποίες αντιπροσωπεύει διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητας ενός ατόμου που μπορούν να ενεργοποιηθούν ως απάντηση σε διάφορες καταστάσεις ή συναισθηματικές καταστάσεις. Αυτές οι κατηγορίες είναι:

  • Παιδικοί  Τρόποι Λειτουργίας (Child Modes): Αυτοί οι τρόποι αντιπροσωπεύουν τις συναισθηματικές καταστάσεις και τις ακάλυπτες ανάγκες που βιώθηκαν κατά την παιδική ηλικία. Μπορεί να περιλαμβάνουν το Ευάλωτο Παιδί, το οποίο χαρακτηρίζεται από αισθήματα μοναξιάς, λύπης ή φόβου. το Θυμωμένο Παιδί, που χαρακτηρίζεται από απογοήτευση, δυσαρέσκεια ή οργή και το Παρορμητικό ή Απείθαρχο Παιδί, το οποίο οδηγείται από την άμεση ικανοποίηση χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες.
  • Δυσλειτουργικοί Αντισταθμιστικοί Τρόποι Λειτουργίας (Dysfunctional Coping Modes): Αυτοί οι τρόποι είναι οι δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές που αναπτύχθηκαν για τη διαχείριση των ανικανοποίητων αναγκών από τις παιδικές λειτουργίες. Παραδείγματα δυσλειτουργικών τρόπων αντιμετώπισης είναι ο Αποστασιοποιημένος Προστάτης, ο οποίος τρόπος λειτουργίας περιλαμβάνει συναισθηματική απόσυρση ή αποσύνδεση για την αποφυγή του πόνου. ο Συμμορφούμενος Παραδιδομένος, που χαρακτηρίζεται από υποταγή και παθητικότητα για να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των άλλων· και ο Υπεραντισταθμιστής, που περιλαμβάνει την προσπάθεια για επίτευγμα, δύναμη ή αναγνώριση για να αντισταθμίσει τα υποκείμενα συναισθήματα ανεπάρκειας.
  • Δυσλειτουργικοί Γονεϊκοί Τρόποι Λειτουργίας (Dysfunctional Parent Modes): Αυτές οι λειτουργίες περιλαμβάνουν τις εσωτερικευμένες επικριτικές ή απαιτητικές φωνές των φροντιστών / γονέων. Δύο συνηθισμένοι δυσλειτουργικοί τρόποι γονέα είναι ο Τιμωρητικός Γονέας, που χαρακτηρίζεται από αυτοκριτική, ενοχοποίηση και τιμωρία. και ο Απαιτητικός Γονέας, που συνεπάγεται τη θέσπιση υπερβολικά υψηλών προσδοκιών και συνεχή πίεση για επίτευξη.
  • Τρόπος Λειτουργίας του Υγιούς Ενήλικα (Healthy Adult Mode): Αυτή η λειτουργία αντιπροσωπεύει τη βέλτιστη κατάσταση λειτουργίας, που χαρακτηρίζεται από προσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης, αυτοφροντίδα και συναισθηματική ρύθμιση. Η λειτουργία υγιούς ενήλικα βοηθά τα άτομα να ικανοποιούν τις ανάγκες τους με ισορροπημένο τρόπο, να δημιουργούν και να διατηρούν υγιείς σχέσεις και να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στις προκλήσεις της ζωής.

Στη Θεραπεία Σχημάτων, ο στόχος είναι να ενισχυθεί ο τρόπος λειτουργίας του υγιούς ενήλικα και να προωθηθεί η προσαρμοστική αντιμετώπιση, μειώνοντας παράλληλα την επιρροή των δυσλειτουργικών τρόπων. Μέσω αυτής της διαδικασίας, οι θεραπευόμενοι μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους, τις ανάγκες τους και τις συναισθηματικές τους εμπειρίες, οδηγώντας τελικά σε μόνιμες αλλαγές και βελτιωμένη ψυχική ευεξία.